Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej została uchwalona w 1997 roku i stanowi najwyższy akt prawny w państwie. Dodatkowo, określa podstawowe zasady panującego ustroju oraz prawa, wolności oraz obowiązki powszechne i obywatelskie. Konstytucja odnosi się także do kwestii związanych z ekologią w celu wspierania działań podejmowanych na korzyść ochrony środowiska oraz dziedzictwa narodowego.
Pierwszy przepis dotyczący ochrony środowiska naturalnego został określony w Artykule 5 Konstytucji. Brzmi on następująco:
„Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.”[1].
W jaki sposób Konstytucja określa obowiązki władz publicznych wobec ochrony środowiska, a w jaki sposób obowiązki i prawajednostki? Obowiązki władz publicznych względem ochrony środowiska zawarte w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej są następujące:
1) „Obowiązek zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska”[2].
2) Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom”[3].
3) „Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych”[4].
4) „Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska”[5].
Poniżej przedstawiono prawa i obowiązki jednostki względem ochrony środowiska ustanowione w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej:
1) „Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku prawnego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw”[6].
2) „Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska”[7].
3) „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa”[8].
Wprowadzenie do Konstytucji RP praw i obowiązków z zakresu bezpieczeństwa ekologicznego i ochrony środowiska zostało uzasadnione w Artykule 1 Konstytucji. Na jego podstawie uznano, że Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. Wobec tego, dbałość o środowisko i ekologię leży w obowiązku zarówno władz publicznych, jak i jednostki oraz jest uregulowana prawnie.
Źródła:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.:
1. Dz.U.1997.78.483, Art. 5.
2. Dz.U.1997.78.483, Art. 68. § 4.
3. Dz.U.1997.78.483, Art. 74. § 1.
4. Dz.U.1997.78.483, Art. 74. § 2.
5. Dz.U.1997.78.483, Art. 74. § 4.
6. Dz.U.1997.78.483, Art. 31. § 3.
7. Dz.U.1997.78.483, Art. 74. § 3.
8. Dz.U.1997.78.483, Art. 86.